Gay/Trans pageantry: Kanlungan o Kalaban?

Pitong taong gulang ako noong unang makapanood ng pageant. Una kong nasaksihan ito sa lumang basketball court ng aming barangay. Fiesta noon ng aming patrong San Nicolas De Tolentino at nasa pilahan ako ng pamimigay ng tinapay ng patron na pinaniniwalaang nakapanggagaling ng anumang sakit at nakapang-aakit ng biyaya sa buhay. Habang nakapila, napansin ko ang isang entabladong puno ng kumikislap na ilaw at kumikinang na disenyo. Nakasulat sa backdrop nito ay: Miss Gay Sireyna Ning San Nicolas 2002. Sa nabasang ito ay naalala ko ang Super Sireyna ng noontime show ng GMA, ang Eat Bulaga kung saan unang nasaksihan sa telebisyon ang mga naggagandahan at nagseseksihang kandidata. Mga tila dyosa at diwata habang suot ang makukulay na costume. Mga matatalino, mahuhusay umawit, sumayaw, at magpatawa. Mga mukhang babae ngunit baritono sa baba ng boses. Sa “Miss Gay Sireyna Ning San Nicolas” unang beses na masilayan sa personal ang mga kamanghamanghang indibidwal na sa murang edad ay hinangaan at sinubaybayan. Bukod sa nakahahalinang ganda, talino at nakamamanghang talentong naipapamalas ng mga kandidata sa mga Miss Gay at bilang isang bata noon na mahilig sumali sa mga kontes sa pag-awit, dagliang talumpati at paligsahan sa pagandahan at papogian na hindi nawawala sa kultura ng mga eskwelahan, nakita ko ang sarili sa mga kalahok ng mga Miss Gay. Ang kilig na nadarama kapag sumasali sa mga kontes ay katumbas ng kilig sa panonood ng pageant. Ang batang ako na pilit itinatago ang pagiging bakla ay sandaling nakakawala sa simpleng panonood ng paligsahang katulad nito. Sa murang edad, nahanap ko ang pageantry bilang isang kaibigan. Isang kaibigan na tagapawi ng lungkot at hinanakit mula sa mga kaibigang batang lalaki na binawalan ng mga magulang nila na makipaglaro sa akin dahil bakla raw ako at baka “mahawa” raw sila sa aking pagiging bakla. Ito ang dahilan kung bakit naisip noon na ang pagiging bakla ay isang sakit mula sa terminong baka “mahawa” kung kaya nakikipagsiksikan sa pila ng tinapay ng patrong San Nicolas dahil nga pinaniniwalaang nakapanggagaling ito ng anumang karamdaman. Bilang isang batang bakla na nagtatago at inayawan ng kalaro, natagpuan ko ang pageantry bilang isang kakampi. Natagpuan ko rin dito ang mga bagong kaibigan na mahilig din manood ng mga Miss Gay. Simula noon ay naging isang masugid na tagasubaybay ako ng paligsahan ng mga bakla sa entablado. Mula sa iba’t ibang barangay fiesta ay nag-aabang kaming magkakaibigan ng kontes para lang masaksihan ang nakakaaliw at nakakatuwang palabas. Isang palabas na nagtatanghal sa mga magagandang bakla. Isang entabladong nanganganak ng aming iniidolong kontesera. Isang entabladong naglalatag ng espasyo upang ipagsigawan ang gender identity, expression at iba’t ibang adbokasiya at representasyon. Sa maikling salita, isang paligsahang LGBTQIA+ ang bida. Dahil sa sobrang paghanga sa pageantry, pagiging competitive, at sa loob din ng ilang taong panonood ng Miss Gay ay may kung anong maharot na tinig sa akin ang nagtulak na maranasan maging isang reyna kung kaya sinubukan umakyat sa entablado para makipagbugbugan at makipagbardagulan. Sabi nga ng ilang mga bakla, hindi ka bakla kung hindi mo alam ang Miss Gay. Hindi ka totoong tagasubaybay kung hindi mo susubukang sumalang sa pageant. Naimbitahan na rin akong maging hurado, mag-organize mismo ng kompetisyon, mag-handle ng kandidata at naging make-up artist na rin ng isang “sireyna.” Sa mga makukulay na karanasang ito, napag-alaman ko na sa pagsabak sa bakbakan ng pagandahan, may dalawang bagay lamang ang maari mong asahan. Dagundong ng palakpakan o sigawan ng kahihiyan? Pupuriin ka ba o pagtsitsismisan? Wagi o ligwak? Mahusay o palpak? Sa pag-akyat sa entablado, inaalay ng kandidata ang buong sarili upang tasahin ng hurado sa limitadong resulta. Umaakyat upang magpakatay ng talent, ganda at talino, at sa kumpas ng hurado ay ang pagtatakda ng kapalaran niya kung siya ay hihirangin na panalo o isang talo. Paano ipinagkakanulo ang sarili sa mga numerong bigay ng mga huradong hindi naman nila kilala habang sila’y buong giliw na nagpapakitang gilas sa pag-asang makumbinse na siya ang nararapat na reyna? Anong mahika ang bumabalot sa korona at kinakaya ang kilatis na tila pagtalop sa balat upang ilantad ang hindi maarok na talino at ganda? Sa mismong entablado, makikita ang iba’t ibang pailaw, kumikislap na palamuti at nakakaengganyong tropeyo. Sa entabladong ito na pinamutiktikan ng magarbong disenyo ay lantarang mag-aagawan at magrarambulan ang mga kandidata sa para sa kumikinang na korona. Rarampa at maglalakad na naayon sa inensayong kumpas ng tila ventriloquist na choreographer. Pipilantik nang sabay-sabay at pare pareho dahil sa binting sinanay sa hampas ng pilantik ng taga ensayo. Aakting, kakanta at sasayaw sa limitadong oras upang maipakita ang talento. Sasagot sa paraang monologue, uungkatin ang kawili wili at sariling baho upang mapabango ang grado sa mga hurado. Matapos mairampa ang costume, mailantad ang katawan, maipamalas ang pinag-isipang talento at pinaghandaang sagutan, maghihintay ang mga kandidata sa resulta ng mga numerong magtatakda sa kanilang kapalaran. Kikilatisin ng malupit at kung minsa’y nakakahong pamantayan sa pagandahan. Sa kabila ng pagharap sa panloob at panlabas na kritisismo, ang gay at transpageantry ay nanatiling may bitbit na makabuluhang pwersa na nagtataguyod sa iba’t ibang adbokasiya at pagbabagong panlipunan. Masasabi rin na nagagamit ang platapormang ito upang palakasin o i-empower ang mga gay at transgender women laban sa mga isyung tulad ng gender-based violence at discrimination. Mula sa personal at makukulay na karanasan sa pagsali ng Miss Gay, ang danas na manalo at matalo, mag-handle at mag-organize ng pageant, maging hurado, make-up artist at designer, narito ang mga sariling pananaw tungkol sa gay at trans pageantry. 1. Sa pageantry, mas nagiging bakla ang mga bakla at mas nagiging trans ang mga trans. Sa tingin ko, mas nagkakaroon ng lakas ang mga bakla at trans na ilabas ang tunay na identidad dahil sa pageantry. Nailalabas ang galing sa public speaking, talento sa pagsayaw at pag-awit at higit sa lahat ang talino at talas ng isip. Sandaling pinapawi ng mga ilaw ang naging madilim na buhay ng mga bakla sa pagtatago dahil sa diskriminasyon at karahasan. Dahil dito, maari ring tingnan ang mga patimpalak bilang isang mahalagang bentahe upang madagdagan ang visibility at representation ng LGBTQIA+ community sa midya at publikong espasyo na humahamon sa gender stereotypes at umaambag sa pagsusulong ng pagtanggap at pag-unawa sa iba’t ibang gender identities . Kanlungan ang pageantry ng mga baklang na naghahanap ng sense of belongingness at security. Ayon sa panayam kay Matrica Mae Centino, isang trans icon, sikat at idolo ng mga kabataang trans na ilang dekada ng kontesera sa mga Miss Gay, ang pagpanik-panaog sa entablado ay parang isang tradisyon o isang akto ng pag-aambag sa kontribusyon ng LGBTQIA+ community sa nagbabagong lipunan. “Para sa akin at sa lahat ng nakasama kong kontesera, panata kasi ito, tradisyon kumbaga. Kung maraming umiidolo sa akin dahil sa paglaban ko sa mga pageant ay marapat lamang siguro na ipagpatuloy ko hanggat kaya ko. Nagbabago ang lipunan at hindi dapat magpahuli ang mga bakla. 46 na ako pero kaya pa naman ng ganda at katawan ko.” Iba-iba man ang dahilan ng mga bakla at trans sa pagsali sa pageant, masasabi siguro na isang tradisyon ang pagsali sa mga pageant na kung uugatin ay makikita mula sa nawawalang naratibo ng mga bakla sa kasaysayan dahil sa mga kolonisador. Noong panahon nga ng mga Amerikano sa bansa ay ang “resurgence ng queerness” ay sumulpot mula sa anyo ng pagtatanghal at isa sa mga isinasaentablado noon ay ang “vaudeville” o iyong early form ng teatro na kung saan ang “queerness” ay ginagamit sa anyo ng satire at comedy upang makapagpatawa na madalas ginagampan ng mga “non-queer” actor (Alegre, 2022). 2. Sa pageantry, naipagsisigawan ng mga bakla at trans ang kanya-kanyang adbokasiya sa maraming tao. Sa mga pageant, isang kultura ang pagbanggit ng mga kataga na madalas may bitbit na adbokasiya. Minsan itinatago sa isang joke pero kung pakikinggan mabuti, maganda at may saysay ang mga kataga ng mga kandidata. Sa sandaling maagaw ng bakla at trans ang mikropono, hindi nasasayang ang pagkakataong ito na masabi nila ang mga ipinaglalaban. Entertainment man ang dahilan ng karamihan kung bakit nanonood ng pageant, sigurado ako na sa likod ng maraming manonood, may iilan na aayon at gigising sa mga ipinagsisigawang adbokasiya ng mga bakla. Sa bawat pagtapak sa entablado ay isang akto ng paggiit na sila ay higit pa sa magandang hubog ng katawan at hitsura. Ang pagsali sa pageant ay isang ritwal at panata. Isang ritwal na inaalay sa buong komunidad. Isang panata na inaalay sa sarili, pinaglalabang espasyo at adbokasiya. Ang pagsali ng bakla at trans sa mga pageant ay nagsisilbing pagsali sa “movement” na nagbibigay pagkakaton sa queer community na mapakinggan, matanggap at marespeto bilang grupo ng tao na maaaring mamuhay ng may kumpiyansa at totoo sa sarili. Ayon nga sa panayam sa isang event organizer na si Marvey Bastida Cano na mababasa online mula sa sanaysay na Pride in Promp: Redefining The Status Quo Through Gay Pageantry binanggit niya na, “because we want our voices [to be] heard…so that our advocacies [and] ang among gipangandoy ang among gipangayo sa [local government unit (LGU)] mapadunggan ‘sad.” (upang ang aming mga adbokasiya, efforts, at pleas sa LGU ay mapakinggan). 3. Sa mundong ito ng pageantry, sa likod ng mga naggagandahang bakla at trans ay ang mga mahuhusay na designers, make-up artists, Q&A trainers at pageant handlers na naitatanghal. Hindi natatapos ang kuwento sa mismong nanalo. Nagiging pugad o kanlungan ng mga magagaling at mahuhusay na bakla ang pageantry. Supportive at nagkakaisa ang mga grupong ito sa kani kanilang mga hawak na kandidata. Sa madaling salita, nagiging kanlungan ang pageantry ng mg nabubuong samahan o pamilya na nagkakaisa upang tulungan ang isang kandidata na sumalang sa entablado. Ang pageantry ay nagiging tahanan ng mga talentadong bakla at trans. Nagtutulungan at nagkakaisa para sa alagang kandidata at dito naipapakita na ang tagumpay ng isa ay tagumpay ng lahat. 4. Gayunpaman, kung may nabubuong samahan at pamilya, mayroon ding nasisira at nawawatak dahil sa dayaan at siraan para lamang sa korona. May mga hindi makaturangang istandard at kultura sa mismong pageantry na nagiging dahilan ng samu’t saring diskriminasyon at opresyon, halimbawa ang “criteria for judging” at “traditional parameter” na madalas pumupuksa sa pangarap ng isang bakla at trans na makasali sa pageant na bunga rin ng tradisyunal na konsepto ng kagandahan sa lipunan. Sa mundo ng labanan sa pagandahan, ang mga bakla ay nagpapatayan sa masikip at makipot na apat na sulok na entablado. Ang matatapilok ay pagtatawanan. Ang mahuhulog ay maliligwak. Pinalaki ang lahat sa sandamakmak na digmaan kung kaya lagi tayong may gustong patunayan. Bakit hindi? Ganoon tayo hinuhubog ng lipunan. Binabansot tayo ng mga limitasyon upang manatiling maliit, nililigaw tayo ng mga diktang panlipunan upang hindi matagpuan ang sariling espasyo, binubusalan tayo para mawalan ng boses at pinagsasabong tayo para ilihis ang tunay na kalaban. Ayon kay King O’Riain, ang beauty pageant ay isang arena ng produksiyon ng ethnic, gender, cultural at sexual idendities at gayundin sa oppressive setting, ang beauty pageant ay maaring maging daan upang higit na mapalakas ang pwersa ng conventional gender roles at maaaring mapalaganap ang limited beauty standards na siyang mang-eetsapuwera sa mga hindi kabilang (2008). Ito ang mundo ng gay at trans pageantry. Nakakaakit ang entablado, naggagandahan at nagseseksihan ang mga kandidata, pinagpipitagan ang mga hurado at organizer, mga talentado ang mga handlers, designers at make-up artists ngunit sa likod ng nakakaenganyo at makulay na mundong ito ay ang kuwento sa likod ng entablado na nagtatago sa dilim. Dahil dito, masasabi na ang pageantry ay maaari ring maging pugad ng diskriminasyon, pang-aapi at gender stereotyping. Sa harap ng entablado, empowering ang atake ng ilaw, disensiyo, iba’t ibang kulay, pera, tropeyo at ang mismong presentasyon ng mga kandidata, ngunit sa likod ng entablado ay nananahan ang isang oppressive environment na nararapat pag-usapan at bigyang pansin. Sa likod ng limelight ay laging may kadiliman. Sa likod ng isang makulay na pagdiriwang may isang baklang nagmumukmok sa sulok at hindi pinasali dahil siya ay hindi pasok sa physival beauty requirement. Sa likod ng nagseseksihan at naggagandahang kalahok ay ang katawang binugbog sa strict diet at kung hindi pa kinaya ng diet at exercise ay retoke. Sa likod ng isang baklang nakangiti ng ilang oras upang masungkit maski ang “winsome smile” ay isang baklang kabado kung mauuwi lamang sa wala at kahihiyan ang pagsalang. Sa likod ng tagumpay ng kinoronahang reyna ng gabi ay ang kwento ng dayaang ginanap dahil kilala niya ang sponsor at judge. Ilan lamang ang mga ito sa mga tagong kuwentong hindi alam ng mga manonood. Mga kuwento sa likod ng entablado at nanatiling nasa likod lamang. Mga kuwentong pilit tinatago upang hindi mabahiran ang kinang ng entablado. Ito ang dalawang mukha ng pageantry. Mahalaga na mapag-aralan ang mga karanasan ng mga kontesera at maiugnay sa iba pang pag-aaral tungkol sa pageantry, upang maisiwalat ang nakatagong baho sa likod ng limelight at prestige nito. Sa sanaysay na “Beauty Pageants as a Stage For Raising Awareness of Queer Concerns and Fostering Acceptance” ni Roman-Tamesis, nabanggit na ang pageantry lalo sa Pilipinas ay may mahalagang tungkulin o ganap sa pagsulong ng pagbabagong panlipunan. Nagsisilbi ang pageantry na nagtatanghal hindi lamang ng pisikal na kagandahan at talento kundi bilang platform na aktibong nagsusulong ng “awareness” tungkol sa mga kritikal na usapin at isyu na nakakaapekto sa komunidad tulad ng pagtanggap at ekonomikong kalayaan (2023). Nagagamit ng bakla at trans ang entablado, spotlight at ang mikropono sa mga “highly visible events” na ito at naibabahagi nila ang kanilang boses at kuwento na nag-aambag sa mas ingklusibong lipunan at humahamon sa mga “preconceived notions” tungkol sa kasarian at seksuwalidad. Sa madaling sabi, napatitingkad ng pageantry ang halaga ng LGBTQIA+ at ang kanilang potentsyal na transpormasyon na lagpas sa glitz and glamour ng platform. Ayon kay Yuki Ito, isa ring kilalang kontesera sa mga gay at trans pageantry, ang nagbigay diin mula sa kanyang panayam na dapat ang mga beauty pageant ay nagsisilbing safe space para i-express ang queer identities ng mga LGBTQIA+ na walang anumang nararanasang hadlang o pagsubok. “I was told that I will never fit in and I will never be a queen dahil ako ay baklang matigas, bato-bato, borta o pabida. Pero hindi ko hinayan ang mga salitang ito para patunayan na kaya kong maging queen at gagamitin ko ang platform na ito to inspire people and raise certain causes awereness that are beneficial to us, including the cisgenders .” Kung gayon, maaring sabihin na ang gay at trans pageantry ay may ambag sa paghubog ng nagbabagong lipunan. Ang mga ambag na ito ay maaring sipatin bilang hamon sa traditional norms, pagbibigay tinig sa mga walang boses at pagtataguyod ng isang mas ingklusibong lipunan. Samakatuwid, hindi kalabisang sabihin na ang pageantry ay nagsisilbing sangtuwaryo ng self-expression at self-discovery para sa lahat lalo na ng mga LGBTQIA+. Naitatanghal ng mga queer participant ang kanilang sarili ng walang pag-aanlilangan dahil malaya sa panghuhusga at prejudice kung kaya lumilikha ng isang ng sense of security, safe space at support ang platform. Samantala, ang ganitong “role” ng pageantry ay maaring bumaligtad dahil imbes na maging platform na humahamon ng societal norms sa pamamagitan ng self-expression, maari itong maging pugad ng mas talamak na diskriminasyon at exclusion na lantad sa panayam ni Angela Bonifacio, isang kaibigang kontesera. “Minsan kahit gustong gusto ko sumali at maipakita ang galing ko sa question and answer portion (Q&A), ayaw ko na lang kasi first round pa lang talo na ako dahil sa mga criteria na 80% ang beauty at 20% ang intelligence. Kesyo, hindi pambabae katawan ko, kesyo maitim ako at negra. Paano ako makakasagot sa Q&A kung hindi naman ako makakapasok sa finals lalo na’t puro beauty lang ang tinitingnan sa mga unang round? Tapos minsan, screening pa lang, nililigwak na ako dahil di raw ako pasok sa standards (2024)” Maganda ang hangarin ng beauty pageants upang maging safe at supportive space para sa mga LGBTQIA+, ngunit paano nga naman mababago ang conventional notions ng beauty at gender kung ang mismong platform minsan ay ang mismong dambuhalang tumataliwas sa ipinagsisigawang safe at supportive space? Sang ayon kay Meyer (2023), malaki ang kontribusyon ng stigma, prejudice at diskriminasyon sa pagkabuo ng isang “hostile” at “stressful social environment” na maaring magdulot ng mental health problems. Dagdag pa rito, binigyang diin ni Meyer ang expectations of rejections, hiding, concealing, at internalized homophobia. Paano na ang bakla kung ang mismong mundo na inaasahang kakanlong at bubuo ng “sense of community and belongingness” ay magiging oppressive setting? Kung nangangarap ang komunidad ng isang mapagtanggap at ingklusibong lipunan, nararapat lamang na magsimula ito sa mundong kanilang ginagalawan. Kanlungan ba o isang refuge ang gay/trans pageantry para sa LGBTQIA+ o pugad ng opresyon at diskriminasyon? SANGGUNIAN MGA ONLINE ARTICLE AT E-BOOK Alegre, B. R. (2022). From Asog to Bakla to Transpinay: weaving a complex history of transness and decolonizing the future. Alon: Journal for Filipinx American and Diasporic Studies, 2(1), 51–64. https://www.jstor.org/stable/48656850 Binay, R., Pena, M. A., & Vargas, K. (2023, June 30). Pride in pomp: Redefining the status quo through gay pageantry. The LaSallian. Retrieved November 12, 2024, from https://thelasallian.com/2023/06/30/pride-in-pomp-redefining-the-status-quo-through-gay-pageantry/ Campen, R., Workman, J. L., & Archibald, J. G. (2022). In search of safety: A case study of LGBT+ college students’ perception of safe spaces at a rural university. Georgia Journal of College Student Affairs, 38(1), 37–58. https://doi.org/10.20429/gcpa.2022.380103 Capili, J. W., & Blas, F. (2003). Mabuhay to beauty! : profiles of beauties and essays on pageants | WorldCat.org. Retrieved November 12, 2024, from https://search.worldcat.org/title/Mabuhay-to-beauty!-:-profiles-of-beauties-and-essays-on-pageants/oclc/53224271 King‐O’Riain, R. C. (2007). Making the Perfect Queen: the cultural production of identities in beauty pageants. Sociology Compass, 2(1), 74–83. https://doi.org/10.1111/j.1751-9020.2007.00056.x Manalastas, E. J., & Torre, B. A. (2016). LGBT psychology in the Philippines. Psychology of Sexualities Review, 7(1), 60–72. https://doi.org/10.53841/bpssex.2016.7.1.60 Meyer, I. H. (2003). Prejudice, social stress, and mental health in lesbian, gay, and bisexual populations: Conceptual issues and research evidence. Psychological Bulletin, 129(5), 674–697. https://doi.org/10.1037/0033-2909.129.5.674 Roman-Tamesis, J. (2023). Beyond the Crown: Exploring queer narratives and transformation in Philippine beauty pageants. https://ejournals.ph/article.php?id=24051 MGA PANAYAM Bonifacio, Angela. Personal interview. 28 July 2024. Centino, Matrica Mae. Personal interview. 23 July 2024. Ito, Yuki. Personal interview. 25 July 2024.

Ang sanaysay ay lahok sa Saranggola PH Awards.

Why Not All Builders Cleaning Services Are Equal - Cleaning

Why Not All Builders Cleaning Services Are Equal - Cleaning

Know your Rights as a Tenant / Cleaning Support Services

Home

John Carlo V. Pineda

BAMP-3A

NO. 28

Tikim-Takam sa Masantol, Pampanga

Bago ang lahat, isa sa mga pangunahing katanungan kung ang pag-uusapan ay mga lugar na may maipagmamalaking pagkain ay kung paano magpunta sa lugar na ito.Madali lang naman magpunta sa Masantol, Pampanga. Kung ika’y manggagaling mula sa kapitolyo ng Bulacan, maaari kang makasakay ng jeep na magdadala sa iyo sa Calumpit, 13 pesos lang ang pamasahe kung estudyante at 15 pesos naman ang regular fare, at dahil under construction pa rin ang Calumpit bridge, maglalakad ka sa pansamantalang tulay upang makarating ka ng sakayang papuntang Apalit. Siyete pesos naman ang ibabayad papuntang Apalit. Sa Apalit, makikita roon ang SaveMore at sa gilid nito matatagpuan ang terminal ng mga jeep na magdadala sa’yo sa Masantol, 13 pesos kung estudyante at 15 pesos para sa regular fare. Kung susumain, kinakailangan mong i-handa ang 72 pesos bilang budget sa pamasahe papuntang Masantol, back and forth na’yon.

Ngayon, ibabahagi ko sa inyo ang mga karanasan ko bilang Masantoleno na siyang magdadala sa inyo sa mga pagkaing tunay kong maipagmamalaki.

Isa sa mga pangyayari nagpapaalala sa aking bayang kinagisnan ay ang bawat paggising sa umaga. Hindi dahil sa tipikal na paggising ng nanay ko dahil tanghali na kundi dahil sa paggising ko ng madaling araw dulot ng kalampag ng mga banyerang ibinibiyahe at itinitinda sa palengke. Ang paggising sa umaga ang pinaka matimyas na alaala ng aking pagiging Masantoleno.

 Hindi naman kasi talaga tubong Masantol ang lahi namin, ang naaalala ko, bago mamatay ang lola, tubong Nueva Ecija ang pamilya namin at dahil sa mahirap daw ang buhay noon doon, nagpasya ang pamilya namin lumipat dito kung saan hitik sa pagkakakitaan. Sa tabi ng consignacion ako lumaki, sa malansang umagang gumigising sa aking murang isip, sa tuwing naaamoy ko na ang iba’t-ibang uri ng malalansang isda at ang paghiyaw ng bawat tindero’tindera na naglalako ng mga ito.

 Ang malansang umagang iyon ang patuloy na nagbibigay sa akin ng direksiyon sa paghahanap ko ng dahilan kung bakit ako takam na takam sa sawsawang minsa’y ginagawa kong ulam, ang “Buro”. Ang kilalang sawsawan na madalas i-partner sa kahit anong uri ng pritong isda. Madalas kapag gigising ako ng maaga, naririnig ko na ang untugan ng ilang basyo ng garapon na paggagamitan ni nanay para gumawa nito, kapag naririnig ko na ang pagkaliskis ni nanay ng isda na siyang gagawing buro, alam na alam ko kung dalag ito o kung ibang uri ng isda. Mahirap kasi kaliskisan ang dalag at kapag medyo mabigat ang pagkakakaliskis sa isda at medyo matagal ang paglilinis nito, dalag kaagad ang naiisip kong isdang gagawing buro. Kaya minsan, kaysa sa nakahiga lang ako at hinihintay pumutok ang liwanag sa umaga, madalas, pinagmamasdan ko kung paano ito gawin ni nanay.Una, nililinis ng maayos ang isdang ibuburo at bubudburan ng asin, kailangang malinis na rin ang garapong gagamitin, pagkatapos, ihahalo sa loob ng garapon ang kanin at isda, at kapag naihalo na nang maayos, bago takpan ay lalagyan muna ng luya at bawang  bilang pang-alis daw ng lansa sa isda. Pagkatapos ay hihintayin ang isang linggo upang tuluyang humalo ang laman ng isda at ng kanin.

 Maraming klase ng buro ang nakilala ko sa tabi ng consignacion, maaring i-buro rin ang hipon, tilapia,  at iba pang isda. Sa lahat ng klase ng buro ang “Binurong Dalag” ang pinakapaborito ko. Iba kasi ang lasa kapag naghalo na ang maasim-asim na sensasyong dulot ng binurong dalag at kahit na anong uri ng pritong isda, pero paborito kong itambal ang pritong tilapia lalo na’t malutong ang pagkakaprito ng isda. Minsan, madalas noong igisa ni nanay ang burong dalag sa pinagprituhang mantika ng isda. Siyempre, ginigisa muna ang bawang, isa sa mga pampagana ang amoy na pinalulutang ng bawang bago tuluyang ilagay ang burong dalag. Ang iba nama’y kung kaya’t nagkakakulay ng kahel ay dahil sa katas ng kamatis na isinasahog sa gisa. Ang bawat supot ng plastik ng buro ay nagkakahalaga lamang ng 12 pesos. Sa kahit anung puwesto, mabibili ang buro sa ganoong halaga.

Kaya sa tuwing may espesyal na pagdiriwang ang mga kapampangan sa Masantol hindi nawawala ang pritong isda at ang buro. Depende sa klase ng buro ang bawat isdang itatambal, upang mapanatili ang natatanging lasa sa bawat paglasap sa buro.

Dahil sa lumaki ako sa tabi ng consignacion, madalas sa tuwing walang magawa ang mga tindero’t tindera na naglalako sa loob ng palengke at ng ilang may puwesto sa loob, madalas na pinagpipiyestahan sa tuwing matapos ang tanghalian ang mga hilaw na mangga at siyempre, at hindi makukumpleto ang hilaw na mangga kung walang bagoong. Bagoong din ang isa sa mga sawsawang bumuhay noon sa aming pamilya pagkalipat namin sa tabi ng consignacion, dahil wala pa noon kaming sariling puwesto at medyo mahal ang ticket ng munisipyo, madalas kasama akong naglalako ng bagoong ng aking nanay.  Ang bagoong dito ay minsan kinikilo pero karaniwang mabibili na naka-plastik na, at bawat supot nito ay 10 pesos lamang.

Minsan, tiyenetiyempo namin ni nanay ang mga banyerang naglululan ng maliliit na hipon, mas nakakamura kasi kami kapag dumaan na sa ibang stall ang banyerang galing sa consignacion. Hinuhugasan namin ng maayos ni nanay, pagkatapos ay binubudburan ng maraming asin at ilalagay sa banga, at maghihintay ng isang buwan bago tuluyang maging bagoong alamang samantala, nakakabuo din kami ng patis gamit ang naipong katas ng bagoong na ginawa namin, kaya minsan, nagiging dalawang klase ang sawsawang nailalako namin bukod sa bagoong. Gamit ang food color ay nagkakakulay ang bagoong. Minsan sa mga mandaraya ay pinagkayuran lamang ng niyog ang pinagmumukhang mga maliit na hipon tsaka tatadtaran ng asin at food color kaya minsan nakakalusot sa mga mamimili.

Siyempre, igigisa sa bawang at iba-ibang pakulo minsan ang ginagawa. Minsan nilalagayan ng ketchup ang bagoong, ang iba nama’y asukal na itim para daw maglapot at ang ilan ay kamatis, nag-iiba –iba lamang ang kulay ng bagoong sa kung paano iluto o igisa ng bumili. Pero kami ni nanay at ng ilang mga tindero’t tindera, ang hilig naming gawin ay ang lagyan ng ketchup ang pagkakagisa, naghahalo kasi ang medyo maasim na lasa nito at ang maalat-alat na natural na lasa ng bagoong. Nagiging mabili ito lalo na’t bago mananghalian, ‘yun ang karaniwang siklo ng buhay namin noon sa tabi ng consignacion.

Pero naiwas ang pagkain ko noon ng malalansang pagkain lalo na nang mag highschool ako at nang matuli bilang parte ng pagbibinata. Sabi kasi ni lola, mangangamatis daw ito kapag kumain ako ng malalansang pagkain. Bagama’t nalungkot ako noon, mas masarap pa lang ulit-ulitin ang mga paborito mong pagkain lalo na’t matagal mo itong di natikman.

Masarap ang buro, at iba’t-ibang klase ng buro, lalo na kapag sakto ang pagkakagisa. Mas lalong pinasasarap nito ang simpleng pritong isda kung kaya’t binabalikan at kinilala lalo na dito sa lugar namin. Masarap ang mangga lalo na’t masarap ang bagoong. Ang karaniwang gawaing ito ang mga siyang nagpapalaway sa akin na balikan ang mga bagay na nakagawian ko noon.

Kaya, anu pang hinihintay mo? Gusto mo rin bang matikman ang ipinagmamalaking bagoong, patis at buro na gawang Masantoleno? Tara na. Magpunta na. Maki-tikim at maki-takam na sa Masantol, Pampanga.

MAKISOSO KA'T MAGPANGAN KA KENI, LUTONG CAPAMPANGAN 

(Makisawsaw at makikain na, mga lutong kapampangan)

Side to side Fun at FUNNSIDE ( Kakaibang KasaraFUN)

JOHN CARLO V. PINEDA

BAMP-3A

NO. 28

TRAVELOGUE

Side to side fun at FUNNSIDE

(kakaibang KasaraFUN)

Apalit, Pampanga

Instant saya ba ang hanap mo at tsibog to the limit? It is undeniable that we, Filipinos are really fond of traveling and discovering what’s new about a certain place , and therefore, this has already become part of our tradition. Hindi rin nating maikakaila na sa bawat lugar na napupuntahan natin, hindi tayo nagpapahuli sa mga bagay bagay na talaga namang magpapaalala sa atin sa pagpunta sa lugar na iyon (souvenirs), partikular na pagdating sa pagkain.

Sa bawat okasyong ipinagdiriwang natin, minsan nahihirapan tayong mag-isip kung anong mga pagkain ang ihahanda.Kaya naman minsan ang nangyayari, sa mga naksanayang restaurants na lang ang bagsak ng mga bisita bilang solusyon sa predicament na iyon.Pero sa mga panahon ngayon, iba-iba na ang trip ng mga tao, kung saan kumportable, kung saan kakaiba dun sila.Kaya naman kung nag-iisip ka ng mga bagong gimik para sa kahit anumang dahilan ng tsibugan, narito ang isang lugar na talaga namang magpapabago sa nakasanayang lasa ng iyong taste buds.Halika, i-explore natin ang FUNNSIDE.

Madali lang magpunta.Kung taga Bulacan ka, sasakay ka lang ng jeep papuntang Calumpit. As of now, hindi pa naman nagtataas ng pamsahe simula last month.15 pesos pa din para sa mga regular commuters.Ibaba ka ng jeep na ito sa Calumpit bridge na kailangang tawiran dahil kasalukuyang  ginagawa ito.Makikita sa pinaku dulo ng tulay ang terminal papuntang Apalit. 8 pesos naman ang papunta dito.Sa Apalit ay makikita ang SAVEMORE supermarket, sa gilid nito naka pila ang mga jeep na dadaan sa FUNNSIDE at ilang mga tricycle drivers.8 pesos muli ang ibabayad sa huling jeep at 20-25 pesos naman kung sa tricycle.Kung susumain, kinakailangan mo lang mag laan ng 80 pesos para sa budget ng pamasahe (back and forth). Kung may sariling sasakyan naman, dumaan sa alternate route, sa may NLEX doon ay makakapunta ka sa Apalit dahil kasalukuyang ginagawa nga ang Calumpit bridge dahilan upang hindi makadaan ang mga sasakyan.

Ang FUNNSIDE ay isang restaurant na nag o-offer din ng mga special occasions o cater foods.Kilala ito dahil sa mga sikat na pagkain na mayroon ito at ang lahat ng pagkain ay luto lahat ng mga purong kapampangan.

Ang itsura nito’y istilong bahay kubo na sinasabing binase sa nakasanayan ng mga kapampangan na sinasabi nilang mas masarap kumain kung presko ang lugar ng pagkakainan.Eat All you Can ang trip sa halagang Php 149.Sa halagang ito ay maaari mo ng pagpilian ang mga masasarap na pagkaing mayroon sila. Katulad ng :

Kung o-order naman ng isang klase ng pagkain may kanya kanyang bayad ang bawat order narito ang amg mga pagkain at expected amount.

1.SALPICAO;--- Php 100.

2.CHICHARONG BULAKLAK;--- Php 100.

3.TOKWA’T BABOY;--- Php 60.

4.LIEMPO DE KAPAMPANGAN;--- Php 50-70 each.

5.FRIED ITIK;--- Php 160.

6.INIHAW NA TILAPIA WITH BURO;

7.SISIG;--- Php 100.

8.SHRIMP TEMPURA;---Php 200.

9.IBA’T-IBANG KLASE NG BARBEQUE;--- Php 20.

10.PUSIT; at marami pang iba.--- Php 100-180.

Mga Tula (POEMS)

Ako’y sayo at ika’y akin lamang….

Ikaw na ang may sabi..

Na ako’y mahal mo,

At sabi mo Masaya ka sa aking tabi..

Pag-iBig mo’y di magbabago,

Ngunit bakit sa tuwing tayo’y magkasama..

Bulungan at panunuya ay laging mapupuna,

Di ba nila maintindihan?

Di ba nila alam tayo’y nag sumpaan..

Ayaw man ng pamilya ko’t pamilya mo’y di iwawaksi,

Dahil di ko makakalimutan ang araw na tayo’y nagkita..

Araw na saba’y nagpatuli,

Sa hospital na malapit sa ermita…

GIVE BIRTH:GIVE AWAY

May munti pang bata…….

Siyam na buwan akong hihintayin,

Si nanay na tunay kay lambing…

Iinom ng gatas, kakain ng gulay,

Magpapakonsulta’t mag-eehersisyo..

Tuwing gabi’y inaawitan ako,

Paglabas ko’y lumuluha si Nanay,

Pagsilip ko’y wala si Tatay..

Tumanggap ng pera si Nanay,

Sa piling ni Nanay..

Paggising ko’y iba na ang boses ni Nanay..

“Rico at Your Service”

Gwapo’t isang matipuno….

Siya’y responsible’t madiskarte,

Sa klase’y laging numero uno..

Siya’y responsible’t madiskarte,

Sa pagwapuhan ay laging panalo..

Siya’y responsible’t madiskarte,

Mga eba sa kanya’y nagbubuno..

Siya’y responsible’t madiskarte,

Isang iskolar at isa daw maginoo..

Siya’y responsible’t madiskarte,

Ngunit isang gabi nakita ko si Rico..

Siya’y responsible’t madiskarte,

Naglalako ng laman sa mga bakla sa kanto…

Siya’y tunay na responsible’t madiskarte,

“PSEUDO LOVE”

Masuyong yayakapin at hahalikan ni Dikhita si Majal..

Masuyong ipapahid ni Dikhita ang yelo sa pasa ni Majal,

Masuyong pupunasan ni Dikhita ang luha sa pisngi ni Majal..

Masuyong aayusin ni Dikhita ang buhok ni Majal,

Masuyong lilinisin ni Dikhita ang mga sugat ni Majal…

Mabalasik na pagsasabihan ni Dikhita si Majal,

“Sa susunod wag muna kong gagalitin Majal..

Peksman di na uuliting muli ni Dikhita ito Majal,”

Writing, Singing, Fashion Designing, Painting and Photography:)): "PERFECT MATCH" (MAIKLING KWENTO)

Writing, Singing, Fashion Designing, Painting and Photography:)): "PERFECT MATCH" (MAIKLING KWENTO): John Carlo V. Pineda BAMP-IIA “PERFECT MATCH” “He is the man of my dream, he defined everything that a man could be, that a woman ...